De afgelopen maanden is het aantal meldingen van reuzenroggen, officieel Mobula mobular genoemd, die aanspoelen aan de Mediterrane kust, opvallend gestegen. Alleen al in Italië werden 14 vissen gevonden, in Frankrijk zes. Zelfs de experts tasten in het duister: waarom spoelen deze indrukwekkende dieren, soms met een spanwijdte tot vijf meter en een gewicht boven de ton, ineens zo massaal aan?
Inhoudsopgave
- Waarom zoeken roggen de kust op?
- Een ongekend fenomeen — en de reactie van de wetenschap
- Wat kunt u doen als u een rog op het strand vindt?
Wat een gewone dag aan het strand lijkt, kan plotseling omslaan in een memorabel moment. stel, u stapt het koele zeewater in bij een plek als Zandvoort en plotseling glijdt er een enorme, bijna buitenaardse verschijning langs: een reuzenmanta, nog groter dan een doorsnee auto. Zulke ontmoetingen zijn niet alleen zeldzaam — ze horen eigenlijk ook niet voor te komen zo dicht bij de mensen.
En tóch gebeurt het. Volgens de laatste rapporten uit onder meer Spanje, Italië en Frankrijk is het niet zomaar een uitzonderlijk incident: tot wel twintig keer spoelde de afgelopen periode een mantarog aan. Vaak leven deze dieren in de diepte, ver uit de buurt van badgasten. Dat ze zich nu dichtbij het strand laten zien, is een teken dat er iets aan de hand is.
De situatie is helder: de Middellandse Zee verandert merkbaar snel. Seizoenen, stromingen, het gedrag van vissen en zoogdieren — het voelt letterlijk anders dan vijf jaar geleden. Het wordt steeds normaler dat er plotseling een reus van een rog verschijnt bij populaire stranden als Scheveningen of zelfs aan het Grevelingenmeer. De precieze oorzaak? Nog onbekend. Maar de zee stuurt ons duidelijk een boodschap.
Waarom zoeken roggen de kust op?
Roggen en haaien in de Middellandse Zee zijn op zichzelf niet bijzonder — zeker in de zomer is de kans groot ze te spotten, vooral als u snorkelt rond populaire Spaanse kustplaatsen of de Côte d’Azur. Maar de Mobula mobular, een van de grootste en zeldzaamste roggen ter wereld, hoort daar niet bij. Volgens de IUCN wordt de soort bovendien bedreigd.
De laatste jaren is het aantal waarnemingen van mantaroggen rondom de Balearen, het Spaanse vasteland en zelfs Sardinië opvallend gestegen. Dat bevestigt ook het Spaanse zeeonderzoekscentrum in Valencia. Niet alleen levend, maar ook dode of verzwakte dieren belanden steeds vaker op het strand.
Kijkt u puur naar Spanje: dit voorjaar alleen al werden er ruim twintig (!) meldingen gedaan aan de kust bij Katalonië, Valencia, Andalusië en de Balearen. In de regio Valencia trof men alleen al op de stranden van Gandía, Oliva, Benicàssim en Peñíscola meerdere exemplaren aan. Volgens zee-expert José Luis Crespo overleefden slechts enkele roggen — de rest moest noodgedwongen worden weggevoerd of stierf ter plekke.
De trend beperkt zich niet tot Spanje. Sinds 27 mei werden er volgens de Italiaanse media CueNews veertien vergelijkbare incidenten geregistreerd aan de Italiaanse kust (waarbij minstens twee keer het dier overleed). Ook in Zuid-Frankrijk liep het voor de roggen niet altijd goed af. Europese mariene projecten zoals Haiwatch proberen zicht te krijgen op de oorzaak, maar een duidelijke verklaring is nog niet gevonden.
Een ongekend fenomeen — en de reactie van de wetenschap
De toestroom van aangespoelde roggen is zo bijzonder dat Spaanse en Italiaanse organisaties samen een speciaal team hebben opgericht om elk incident te onderzoeken. Biologen wijten het tot nu toe aan een samenloop van onbekende omstandigheden. Geen enkel patroon is tot nu toe aangetoond — de ‘zeeduivels’ duiken op verschillende plekken, bij verschillende temperaturen en zonder duidelijke verklaring.
‘We weten het simpelweg niet,’ zegt ook Crespo. ‘Sommige dieren raken uitgeput, stranden — en zelfs autopsies leveren amper aanknopingspunten op.’ Zo werd bij een aangespoelde vrouwelijke rog in Mondragone (provincie Caserta, Italië) géén letsel of sporen van menselijk contact gevonden — het dier was volkomen leeg en verzwakt, zonder duidelijke reden.
Volgens Simona Clo, bioloog en projectleider voor het grote Europese LIFE-programma (voor biodiversiteit), is het uniek: ‘Dit is nog nooit eerder gezien — niet in de Middellandse Zee, niet ergens anders.’
Wat kunt u doen als u een rog op het strand vindt?
Mocht u ooit een rog op de Nederlandse of Belgische kust tegenkomen, bel dan direct met de autoriteiten — hier is dat 144 (dierenambulance) of het landelijke alarmnummer 112. Snel ingrijpen is van levensbelang: vaak kan een gespecialiseerde reddingsploeg (zoals van Sea Life, Ecomare of Stichting De Noordzee) het dier stabiliseren of terugbrengen in open water.
Het belangrijkste advies: kom zelf niet te dichtbij en raak de rog niet aan. Stop het dier niet terug in zee — dat kan averechts werken en levensgevaarlijk zijn, voor u en het dier. Observeren op afstand en de locatie doorgeven aan de professionals is het beste wat u kunt doen. Zelf heb ik ooit een gewonde bruinvis in Zeeland gemeld; binnen twintig minuten stond de reddingsdienst klaar. Soms gaat het niet snel genoeg, maar elke melding helpt om meer te begrijpen over deze onbekende golf van zeeduivels.
De komst van deze reuzen aan de kust vraagt ons om stil te staan bij hoe kwetsbaar het zeeleven is geworden — ook bij ons, aan de Noordzeekust. Blijf alert, deel uw waarneming, en laten we hopen op antwoorden van de wetenschap in de komende jaren.
