Onderzoek gepubliceerd in het Annals of Botany heeft felle discussies losgemaakt in botanische kringen. Botanici van de Universiteit van Florida en het Florida Museum of Natural History ontdekten een fossiele plant zo uniek, dat deze nergens past in bestaande botanische families — noch levend, noch uitgestorven.
Inhoudsopgave
Deze verrassende vondst — gedaan in de Green River Formation in het oosten van Utah — zet onze ideeën over de evolutie van bloemplanten behoorlijk op hun kop.
Onbekende fossiele plant brengt wetenschap in verlegenheid
In 1969 dacht men dat het om een gewoon versteend blad ging, waarschijnlijk verwant aan ginseng. Maar het bleek iets totaal anders te zijn — iets dat niet te vergelijken is met bekende planten.
Het prehistorische soort, nu Othniophyton elongatum genoemd, bevat morfologische details die nergens passen in bestaande geslachten. De doorbraak kwam toen Steven Manchester, conservator van het Florida Museum, een uitzonderlijk goed bewaard specimen bestudeerde uit het archief van University of California, Berkeley.
Wat deze fossiel zo bijzonder maakt: takken, bladeren, bloemen én vruchtjes zijn samen bewaard gebleven — een unieke vondst in de paleobotanie. Hierdoor konden onderzoekers aantonen dat het om exact hetzelfde soort ging als dat ruim vijftig jaar geleden voor het eerst werd beschreven, en nu zo gedetailleerd dat het buiten alle gebruikelijke botanische indelingen valt.
Ondanks vergelijking met honderden families — levend en uitgestorven — kon Othniophyton niet in een bestaande groep worden geplaatst. Geen enkele soort lijkt er zelfs maar op.
Green River Formation: oorsprong van de meest mysterieuze plant uit het Eoceen
Het fossiel komt uit een gebied dat 47 miljoen jaar geleden werd gekenmerkt door gigantische meren, vulkanisme en snel wisselende omstandigheden.
De Green River Formation — beroemd vanwege haar rijke fossielenschatten van vissen, reptielen, vogels en planten — bood de ideale eisen voor perfecte conservering: weinig regen, zuurstofarme omstandigheden en geregeld vallende aslagen. Hierdoor zijn er fossielen gevonden met zeldzame details.
De oude analyses zaten ernaast: destijds dacht men dat het blad complex was, typisch voor Araliaceae (de ginsengfamilie). Maar nieuwe fossielen toonden aan dat het blad juist eenvoudig en direct aan de stengel bevestigd was. Ook de vruchtjes en bloemen — op het eerste oog bescheiden, bijna bes-puur — leken op niets uit bestaande families zoals magnolia of fruitplanten. Hierdoor hadden Britse en Nederlandse botanici geen referentie — heel frustrerend, eerlijk gezegd.
Hightech onthult details van een plant zonder botanische familie
Met moderne digitale microscopie en AI-oplossingen ontdekten onderzoekers details die nooit eerder zichtbaar waren. Zo vonden ze meeldraden die perfect bewaard zijn in bloemen waaruit al vruchten groeiden — zoiets zie je bij geen enkele huidige plant.
Dit suggereert een bijzonder reproductiesysteem. Volgens Julian Correa-Narvaes, de hoofdauteur van het onderzoek én promovendus aan de Universiteit van Florida: “Deze vondst geeft ons een inkijkje in hoe zulke organismen zich hebben ontwikkeld en zich aanpastten aan hun omgeving.”
Steeds meer gegevens wijzen erop dat Othniophyton elongatum een volledig uitgestorven evolutionaire lijn vertegenwoordigt. Hierdoor moeten botanici heroverwegen hoe fossiele bloemplanten in stambomen geplaatst worden.
- Wat kunnen we leren van deze vondst? Nieuwe technologieën brengen details aan het licht — wat betekent dat andere collecties, ook die in Naturalis in Leiden, misschien nog onontdekte mysteries bevatten.
- Waarom is het relevant voor Nederland? Ons land investeert fors in paleobotanisch onderzoek en studenten van de Radboud Universiteit scannen momenteel vergelijkbare fossielen met ultramoderne scanners.
- Tip: Bent u in Utah, bezoek dan de Green River-site — een plek die mede dankzij opgravingen uit de jaren ‘70 nog altijd tot de verbeelding spreekt.
Het verhaal van Othniophyton is dus nog niet voorbij. Wie weet, vinden we binnenkort zelfs in Europa een plant die nergens bij hoort — en moeten de botanische boeken opnieuw worden geschreven.
