Stel je voor: je bent bezig met wat graafwerk in de Catamarca-regio — en ineens komt er een ontdekking tevoorschijn die het nationale nieuws haalt. In de zomer van 2025 was dat precies wat er gebeurde bij werkzaamheden aan het drinkwaternet in San Fernando del Valle de Catamarca, Argentinië. Wat begon als routine, mondde uit in een archeologische vondst die zelfs de experts verraste.
Een opvallende vorm, vol vragen
De bouwvakkers stuitten op meerdere aardewerken urnen — in een ervan vonden ze een menselijke schedel met een ongebruikelijke, opvallende vorm. De eerste blik leverde wilde theorieën op: sommige omstanders herinnerden zich sciencefictionfilms, anderen vermoedden gelijk een mysterieus ritueel. U hoeft nog niet op het puntje van uw stoel te zitten, want al snel werd duidelijk dat het hier om iets heel anders ging.
Clara Ríos, regionaal cultuuradviseur, reageerde snel. Ze schakelde zowel de politie als de afdeling antropologie in, om feiten van fictie te kunnen scheiden. De schedel week namelijk sterk af van de gangbare menselijke verhoudingen en vertoonde specifieke kenmerken waar je niet direct een verklaring voor hebt liggen. Ríos benadrukte de noodzaak van gedegen onderzoek: “We wilden precies weten tot welke populatie deze persoon behoorde — en wat deze schedel ons vertelt over het verleden van onze regio.”
Het kind van tussen 1100 en 1300
Het onderzoek bracht verrassende details naar voren: het bleek te gaan om de schedel van een kind, dat tussen de 3 en 4 jaar oud was op het moment van overlijden. Opvallend was vooral de gekunsteld afgeplatte vorm van de schedel.
Archeoloog Hugo Puentes kwam met de uitleg: in verschillende precolumbiaanse culturen uit Zuid-Amerika, waaronder de oude volkeren van het Sienaga- en Aguadagebied (noordwesten van Argentinië), was het vervormen van schedels een heel bewust en sociaal beladen ritueel. het massief platte voorhoofd en de verlengde achterkant, bereikt door de schedel van baby’s te binden of te bewerken, moesten groepsidentiteit aangeven — soms zelfs de sociale status of spirituele overtuiging tonen.
- Schedelvervorming kwam vooral voor tussen de 12e en 14e eeuw
- Methode: gerichte druk op het hoofdje van baby’s, zolang de botten nog buigzaam zijn
- Reden: lidmaatschap van een bepaalde clan of familie benadrukken
Wat vonden de archeologen nog meer?
De keramiekfragmenten die rondom het lichaam werden gevonden, zijn typisch voor de precolumbiaanse beschavingen van het noordwesten van Argentinië. Eén urn bevatte een compleet skelet, een ander slechts losse botten. Overigens — bij deze specifieke vondst was het skelet naar schatting iets verplaatst: de schedel lag een paar meter van de romp en de achterkant was helaas beschadigd.
Let wel: ondanks de deels verbrijzelde achterkant zijn er geen sporen van geweld of ziekte aangetroffen. Het kind werd in hurkzit begraven, zonder grafgiften of sieraden — wat bijdraagt aan het mysterie of het hier daadwerkelijk om iemand van de elite ging, of juist niet. archeologen hopen via DNA-onderzoek en isotopenanalyses meer te weten te komen.
Schedelvervorming buiten Amerika?
Dit fenomeen komt trouwens niet alleen in Zuid-Amerika voor. Ook in Europa en delen van Azië zijn voorbeelden bekend (zoek maar eens op “herkomst Hunnen” of “Bavay Frankrijk schedels”). In Nederland blijft het bij musea kijken — al is het idee dat groepsidentiteit vroeger letterlijk in het lijf werd gemarkeerd, best intrigerend. wie denkt daar niet even over na als je over de Haarlemmerstraat loopt?
Samenvatting: Waarom blijft zo’n vondst fascinerend?
- Het verhaal achter het kind brengt het verre verleden dichtbij.
- Schedelvervorming laat zien hoe cultuur tastbare sporen in het menselijk lichaam achterlaat.
- Elke vondst als deze is een venster op eeuwenoude identiteit en traditie — cijfers, botten, maar vooral ook mensen.
Mocht u nu zin krijgen in een historische speurtocht naar zo’n unieke archeologische vondst? Pak gewoon een keer de trein naar Leiden en loop binnen bij het Rijksmuseum van Oudheden. Of, wie weet, stuit u tijdens het graven in de tuin in Amersfoort ooit zelf op een stukje geschiedenis. Het verleden is dichterbij dan u denkt.
