Bent u opgegroeid in Nederland, dan klinkt de Europese bever (Castor fiber) u misschien vertrouwd in de oren. Maar wist u dat Portugal de bever al sinds het einde van de 15e eeuw moest missen? Honderden jaren gold hij er als uitgestorven — net als de Europese wolf in Limburg ooit. Het nieuws dat deze ‘ecosysteem-ingenieur’ in 2025 plotseling weer opdook in het Portugese landschap heeft mij best verrast (en ik moest zelfs twee keer kijken: dit is geen 1 april-grap!).
Van volledig verdwenen naar hoopvolle terugkeer
Ooit werd de bever fel bejaagd voor zijn pels — in Portugal was het snel einde verhaal, mede door de grootschalige vernietiging van zijn leefgebieden. Daarmee verdween niet alleen een dier, maar ook een belangrijk onderdeel van het Europese waterbeheer en biodiversiteit.
In Finland werd de soort decennia geleden al succesvol opnieuw geïntroduceerd. en doordat populaties daar groeiden, hoopten biologen dat de verspreiding naar andere regio’s ooit zou gebeuren. Pas jaren lang monitoren leverde eind 2023 spanning op: ineens werden vlakbij de Portugese grens duidelijke sporen gevonden. Dit werd gemeld door lokale media zoals Sic Noticias, en kort daarna waarachtig bevestigd — vlak bij de oevers van de Taag, bij de Spaanse grens.
Hoe wisten ze het zeker?
Het Portugese Rewilding-team, dat zich inzet voor herstel van ecosystemen, hield de mogelijke komst van de bever al een tijdlang scherp in de gaten. Ze vonden niet alleen vraatsporen op bomen, maar ook typische dammetjes en gangen in het water. Toen ze uiteindelijk, dankzij natuurfotocamera’s, een jonge bever voor het eerst op video vastlegden op Portugese bodem, werden emoties niet onder stoelen of banken gestoken — ja, soms mag dat best, zo’n moment!
Waarom zijn bevers zo belangrijk?
Pedro Prada, de lokale coördinator van Rewilding Portugal, noemt de bever terecht een ‘natuurlijke bondgenoot’ van gezonde rivieren. Bevers bouwen dammen, graven kanalen en vormen oevers om. Dat is soms onhandig als wandelaar — ineens natte voeten rond een omgevallen boom! — maar het levert wat op. Het vergroot de wateropslagcapaciteit van de bodem, verbetert de waterkwaliteit en zorgt voor verrassend veel vogel- en vissoorten. Ook helpen deze dammen overstromingen tegengaan én erosie verminderen. Het klinkt bijna als regionaal watermanagement, maar dan automatisch.
Volgens Prada is de terugkeer van de bever dan ook “een symbool van hoop en verandering”. Niet alleen voor Portugal, maar voor het herstel van ecosystemen in heel Europa.
Maar… mogen ze blijven?
Terugkeer van een diersoort is één ding — samenleven is iets anders. Sommige boeren maken zich zorgen, vooral in droge landen waar water schaars is. Rewilding Portugal heeft dus direct het gesprek met lokale gemeenschappen gezocht. “We moeten zorgen dat niet alleen de bever profiteert, maar ook de mensen hier,” aldus Prada tijdens een informatieavond in Castelo Branco (en ja, daar kan men in Nederland nog wat van leren, want polderen doen we allemaal graag!).
Voorlopig waarschuwt de organisatie wel: uitstel mag geen afstel zijn. Met gecoördineerde plannen en eerlijke communicatie kunnen schade en misverstanden worden beperkt. Portugal is volgens de experts ‘nog net op tijd’ — mits er nu geluisterd en gehandeld wordt. De overheid blijft overigens best voorzichtig, maar de toon is hoopvol.
Wat kunt u doen?
- Ziet u zelf een dam of knaagsporen aan wilgen? Meld het bij een lokale natuurorganisatie – hoe meer data, hoe beter het beleid.
- Wees als wandelaar of fietser extra nieuwsgierig in landelijke gebieden, met een beetje geluk spot u een bever vlak na zonsondergang.
- Vertel het verhaal gerust in uw omgeving, want de meeste mensen denken nog steeds dat bevers hier enkel in kinderboeken voorkomen.
Kortom: als de bever het kan, kunnen wij het ook — samenwerken voor natuurherstel. En wie weet, zit u binnenkort aan de oevers van de Taag met koffie, terwijl het geritsel in het struikgewas ineens heel bijzondere gasten blijkt te zijn.