Ruim dertig jaar na de eerste spectaculaire ontdekking van de Vuurtoren van Alexandrië — waarvan de resten eeuwenlang verborgen lagen onder de golven voor de Egyptische kust — brengt een Frans-Egyptisch onderzoeksteam nu 22 massieve blokken boven water. Voor ons, nuchtere Nederlanders die graag meer willen dan alleen een oude legende, biedt dit nieuwe project onverwacht veel inspiratie — en misschien zelfs een virtuele reis naar één van de Zeven Wereldwonderen.
Wat maakt de Vuurtoren van Alexandrië zo bijzonder?
Gebouwd in de 3e eeuw v. Chr., onder Ptolemaeus II Philadelphus (de bouw startte bij zijn vader, Ptolemaeus I), was deze vuurtoren destijds met zijn bijna 100 meter een architectonisch hoogstandje. Zijn krachtige licht — het Schiphol van de Oudheid, zou je kunnen zeggen — leidde talloze schippers veilig de haven van Alexandrië binnen, dwars door soms beruchte stormen.
na de verwoestende aardbeving in 1303 werd het bouwwerk langzaam opgegeven. Tegen 1477 hergebruikte men de stenen voor het beroemde Fort Qaitbay, dat je tot op vandaag nog kunt bezoeken aan de kade bij de Corniche. Het originele monument leek voor altijd verdwenen.
Diepzeearcheologie anno 2025: een digitale toekomst voor het verleden
Sinds de jaren negentig weten we: diep onder water liggen verspreid over honderden meters de overblijfselen van deze mythische vuurtoren. Maar nu — zomer 2025, met een duikrobot en hightech liften alsof het een operatie in de haven van Rotterdam betreft — zijn 22 gigantische blokken naar boven gehaald. Deze blokken (sommigen wegen ruim 80 ton!) vormden onder andere de poort en funderingen van het originele bouwwerk.
Het bijzondere is dat dit niet het eindpunt is. Dit alles maakt deel uit van het ambitieuze PHAROS-project, waar wetenschappers, architecten, historici en… jawel, numismaten met elkaar bouwen aan een digitale reconstructie van deze technische mijlpaal van het antieke Egypte. Elk fragment — van artistieke gravures tot muntontwerpen waarop de vuurtoren prijkt — wordt geanalyseerd, gescand en ingebouwd in een virtueel model.
Een virtuele reis naar de horizon van het verleden
Onder leiding van Isabelle Hayri (CNRS) zijn spectaculaire onderdelen opgegraven: massieve dwarsbalken, stenen deurposten en grote plateaus die duidelijk een combinatie laten zien van Egyptisch én Grieks design. Stel je voor: een poort zo massief — vergelijkbaar met wat we kennen van oude stadspoorten in Leiden of Utrecht — maar dan aan zee, 2300 jaar geleden!
Het volgende stadium is ondertussen gestart: ieder blok wordt nauwkeurig gescand in 3D. De digitale kopieën sluiten aan bij meer dan honderd architectonische fragmenten die de afgelopen tien jaar al onder water zijn vastgelegd door het Institut Français d’Archéologie Orientale (IFAO) en het Alexandrian Onderzoekcentrum (CEALEX). Wetenschap en moderne technologie gaan hand in hand, zoals zo vaak in Nederland — van de Deltawerken tot nu digitaal erfgoedbeleid.
Na de fotogrammetrische bewerking dragen de archeologen het stokje over aan ingenieurs, onder andere vrijwilligers van Dassault Systèmes. Ieder stukje wordt virtueel teruggeplaatst, wetenschappelijk geanalyseerd en krijgt een vermoedelijke ‘originele’ locatie. Je ziet hier de kracht van samenwerking — precies zoals veel Nederlandse archeologische projecten floreren door interdisciplinaire teams.
Wat kunnen we straks beleven?
Dit alles loopt uit op een waar ‘wow-moment’. Het einddoel: een virtuele reconstructie van de Vuurtoren van Alexandrië die niet alleen wetenschappers helpt, maar straks iedereen de kans biedt het monument virtueel te bezoeken — of je nu in Rotterdam, Groningen of gewoon op je telefoon zit.
“De droom is om een digitale tweeling te creëren — een virtueel venster op een van de grootste prestaties uit de Oudheid. Het voelt straks alsof je echt tussen de stenen van de vuurtoren rondloopt,” vertelt Isabelle Hayri enthousiast.
Waarom is dit belangrijk voor ons?
Naast het indrukwekkende verhaal dat nog dit jaar op prime time bij France Télévisions wordt verteld in een 90-minuten durende documentaire van Laurence Tiri, is er een diepere les. We leren — na ruim 1600 jaar erosie, aardbevingen en stormen — hoe ingenieurs in de oude wereld nadachten over kracht, schoonheid en duurzaamheid.
Misschien leuk als tip: wanneer je weer eens op vakantie in Egypte bent, vergeet Fort Qaitbay niet. Of probeer de komende maanden de virtuele tour te volgen: zo wordt een antiek wereldwonder ineens midden in je huiskamer realiteit. Wie weet, kunnen we binnenkort bij Rijksmuseum of Museum van Oudheden in Leiden een VR-ervaring beleven — dat zou best vet zijn.
Voor wie geschiedenis graag tastbaar en spannend houdt — deze vondst mag je niet missen. Sla het artikel gerust op, want zulke updates komen niet vaak langs.
