Opkomst van demonstraties en de roep om vaste arbeidscontracten
Op dinsdag 9 december zullen medewerkers die werkzaam zijn op tijdelijke basis binnen de Spaanse publieke sector zich verzamelen voor het Congres van de Deputieën in Madrid. Zij eisen dat hun contracten worden omgezet in vaste dienst, onder verwijzing naar EU-wetgeving en uitspraken van het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ-EU). De demonstratie, die begint om 11:00 uur, wordt georganiseerd door verschillende organisaties, waaronder de Madridse Organisatie van Bewoners van de Publieke Dienst, de Nationale Vereniging van Secretarissen, Interventeurs en Penningaars met tijdelijke contracten (Ansiti), en de Vereniging van Ontslagen en Getroffen Tijdelijke Medewerkers van de Publieke Dienst (Aicafp).
De omvang van tijdelijke arbeidscontracten in Spanje
Volgens de organisatoren bedraagt het percentage tijdelijke contracten in de Spaanse openbare sector 32,24%. Dit betreft bijna 980.000 werknemers, waarvan sommige al meer dan 30 jaar werkzaam zijn op plaatsen die door externe kandidaten niet worden ingevuld. Zij werken in sectoren waar vaste benoeming momenteel niet wordt toegepast. De organisatoren stellen dat deze praktijk vaak wordt beschouwd als een standaard, maar tegelijkertijd abusievelijk. Ze verwijzen naar vier uitspraken van het HvJ-EU waarin de Spaanse overheid wordt aangespoord om deze situatie te regulariseren.
De controverse rond tijdelijke arbeidsrelaties en schematische methoden
Hoewel het aandeel tijdelijke contracten afneemt, waarschuwt Aicafp dat de aanpak in feite misleidend is. In plaats van werknemers vaste contracten te geven, worden hun functies via openbare aanbestedingen opnieuw vergeven, waardoor veel tijdelijke werknemers worden uitgesloten. Volgens de uitspraken van het HvJ-EU blijft de werkplek zelf vaak stabiliseren, terwijl de werknemer blijft terugvallen in tijdelijke dienst.
Financiële en maatschappelijke gevolgen van ontslagen en straffen
Voor het eerste semester van 2025 worden ongeveer 92.200 tijdelijke medewerkers door de overheid ontslagen. Dit leidt tot “kosteloze ontslagen”, maar kan het Spaanse budget ongeveer 3 miljard euro aan boetes kosten, berekend op basis van een conservatieve schatting van 33.000 euro per ontslag. Daarnaast tonen gegevens aan dat bijna 70% van de getroffen personen oudere vrouwen boven de 50 jaar zijn, die daardoor een significant risico lopen op uitsluiting van de arbeidsmarkt. Europese regelgeving stelt dat slechts 8% van de arbeidsmarkt wettelijk temporair mag zijn, terwijl Spanje zonder maatregelen nu 32% heeft, wat neerkomt op meer dan 800.000 mensen in een situatie van illegale arbeidsrelaties.
Juridische acties en discussie over financiële consequenties
In reactie op de situatie zijn 65.000 rechtszaken aangespannen in Spanje. Indien alle werknemers in een illegale tijdelijke arbeidsrelatie worden ontslagen, kunnen de kosten aan vergoedingen—volgens het HvJ-EU—uitkomen op ongeveer 2,5% van het BBP van Spanje. Een directe uitvoering van deze uitspraken zou een begrotingstekort veroorzaken dat Spanje dwingt om een uitzonderingsregeling bij de Europese Commissie aan te vragen of noodleningen uit te geven, met bijkomende rente- en kosten. De schatting hiervan ligt rond de 33 miljard euro.
Overheidsbeleid, regionale verschillen en de risico’s op boetes
Volgens de organisatoren vormt de Spaanse overheid de meest frauduleuze werkgever in de EU op het gebied van arbeidsrecht. Zij stellen dat de regio’s, die 62,66% van de werknemers vertegenwoordigen, het grootste deel van de kosten voor ontslagvergoedingen zouden dragen. Bijvoorbeeld zou Andalusië met 332.007 werknemers en een hoge mate van tijdelijke arbeidsrelaties in de gezondheidszorg en het onderwijs een vergoeding van circa 3,9 miljard euro moeten betalen. Catalonië, met 258.894 werknemers en een zeer gedecentraliseerd systeem, wordt geconfronteerd met circa 3,05 miljard euro, terwijl Madrid met 231.240 werknemers en veel arbeidsconflicten in de gezondheidszorg ongeveer 2,75 miljard euro zou moeten betalen. De organisatoren waarschuwen dat geen regio de financiële ruimte heeft deze kosten zonder hulp of extra overheidsinvesteringen te dekken.
De rol van de overheid en de toekomstige risico’s
Ondanks recente toezeggingen om de vervangingsnormen geleidelijk af te bouwen, vreest Aicafp dat dit beleid leidt tot nieuwe openbare aanbestedingen voor functies die decennia lang in vaste dienst waren. Tegelijkertijd waarschuwen zij dat niet-actief handelen kan leiden tot de oplegging van boetes van 100.000 euro per dag door de Europese autoriteiten, onder toepassing van artikel 260 van het Verdrag betreffende de Werking van de EU. Dat zou betekenen dat de Europese gerechtelijke instantie Spanje mogelijk tot miljarden euro’s aan sancties kan dwingen. Volgens de organisatoren betaalt de huidige uitlaatklep van de overheid, die aan het eind van haar termijn is, een dagboete die toekomstige generaties zullen moeten dragen. Zij pleiten voor vaste benoeming als enige legale oplossing die door Europa wordt erkend en die geen extra kosten met zich meebrengt.
