Standpunt van de Spaanse exporteursvereniging Fepex
De Spaanse federatie van producenten van fruit, groenten, bloemen en levende planten, Fepex, heeft dinsdag haar bezorgdheid uitgesproken over de situatie waarin Spaanse tomatentelers verkeren. Volgens de organisatie worden zij geconfronteerd met toenemende concurrentie uit de regio Dakhla, gelegen in West-Sahara. Deze regio profiteert van ongewone concessies en communautaire financiering op basis van overeenkomsten tussen de Europese Commissie en Marokko.
Verhoogde steun voor producties uit West-Sahara
Fepex maakte in een persverklaring duidelijk dat de gehele tomatensector binnen de Europese Unie te maken krijgt met forse concurrentie van West-Sahara. Dit gebied, waar de productiebedrijven al profiteren van tariffaire voordelen ten opzichte van andere landen, zal bovendien ondersteuning ontvangen in sectoren zoals watergebruik, irrigatiesystemen, energie en desalinatie. Deze steun wordt verstrekt in een situatie waarin de Europese Commissie de regio op ongekende wijze steunt, vaak ten koste van Spaanse en andere Europese producenten.
Wijzigingen in regelgeving en etikettering
Het comité van tomatensector binnen Fepex wijst op de wijziging die op 26 november werd goedgekeurd door de Europese Commissie. Deze wijziging, betreffend het Delegated Regulation 2023/2429 over de marketingnormen voor fruit en groenten, staat toe dat tomaten uit West-Sahara in de EU op de markt worden gebracht onder regionale benamingen zoals “Dajla Oued Ed-Dahab” en “El Aaiún-Sakia El Hamra”. Dit betekent dat de vermelding “West-Sahara” vervangen kan worden, wat in strijd is met de uitspraak van het Europese Hof van Justitie (zaak C-399/22) en de EU-regelgeving die vereist dat het land van herkomst duidelijk wordt vermeld op het etiket.
Gevolgen voor de consument en de Spaanse sector
Volgens Fepex vormt deze wijziging een unicum, omdat een Europese norm wordt aangepast om de belangen te dienen van producenten in een derde land, in dit geval Marokko en West-Sahara. Dit leidt tot verwarring bij consumenten, die niet kunnen aflezen waar de producten precies vandaan komen. Daarnaast wordt de Spaanse sector benadeeld, doordat zij met producten geconfronteerd wordt die op een niet-duidelijke wijze worden geïdentificeerd. Het comité waarnam dat de verwachtingen voor sterke groei van West-Sahara-productie toenemen, wat de concurrentie verder zal intensiveren.
Financiering en juridische status van West-Sahara-producten
Een ander ongekend aspect is dat de producties uit West-Sahara nu ook gemeenschapsfinanciering ontvangen, bijvoorbeeld voor waterbeheer, irrigatie, energie en desalinatie, zoals vastgelegd in het akkoord van 2 oktober tussen de EU en Marokko, dat inmiddels tijdelijk in werking is getreden. Dit nieuwe pact omzeilt de uitspraak van het Europese Hof van 4 oktober 2024, waarin werd vastgesteld dat het associatieakkoord tussen de EU en Marokko betreffende de regio Sahara niet rechtsgeldig was, omdat het zonder de instemming van de Saharawische bevolking was gesloten.
Impliceert legitimatie en gevolgen voor het conflict
Volgens de Spaanse vertegenwoordiger Jose María Pozancos wordt met het nieuwe verdrag ervan uitgegaan dat de Saharawische bevolking akkoord is gegaan met twee maatregelen: de financiering van de regio, inclusief water, energie en desalinatie, en humanitaire hulp voor de vluchtelingenkampen van Tindouf. Dit verhoogt de spanning rondom de vermeende oneerlijke concurrentie en de juridische onzekerheid over de status van de regio.
Gevolgen voor de markt en de Spaanse tomatensector
De toegenomen voordelen voor producenten uit West-Sahara brengen de Spaanse tomatensector verder in moeilijkheden. De voordelen uit het EU-Moroccan akkoord worden uitgebreid en omvatten nu ook hulp van de EU voor ontwikkeling, vooral op het gebied van water, dat een schaars goed is en een grote uitdaging vormt voor de Spaanse landbouwexport.
Relevantie voor de toekomst van de sector
Fepex benadrukt dat het cruciaal is voor het voortbestaan van de tomatensector in Spanje dat het Europees Parlement het akkoord tussen de EU en Marokko niet bevestigt in de komende maanden. De sector heeft de afgelopen tien jaar een afname van 31 procent in productie en 25 procent in export ondergaan, terwijl de exportcijfers uit West-Sahara met 269 procent toenamen. Aan de hand van deze gegevens dringt Fepex aan op herziening van de overeenkomst.
De rol van de regionale commissies
Onder leiding van Juan Jesús Lara bestaat de Tomatocommissie van Fepex uit vertegenwoordigers van verschillende regio’s, waaronder Murcia (Proexport), Almeria (Coexphal), Granada (Faeca), Alicante (Fexphal) en de Canarische Eilanden (Fedex). Zij monitoren de ontwikkelingen rondom markt en regelgeving, en proberen de belangen van de Spaanse sector te verdedigen.
