De kwantumfysica blijft ons verrassen. Theorieën over ruimte en tijd zijn altijd ingewikkeld geweest — niet alleen voor het publiek, maar zelfs voor fijnproevers onder de natuurkundigen. Toch zijn ze dé sleutel tot mysteries waar generaties onderzoekers in Leiden, Delft en ver daarbuiten hun hoofd over gebroken hebben.
Inhoud
Al jaren proberen natuurkundigen verschillende elementen te verenigen: extra dimensies, exotische deeltjes, en zelfs snaar-achtige constructies. Maar steeds geldt hetzelfde: met elk antwoord duikt een nieuw vraagstuk op — een soort quantum-variant van dweilen met de kraan open.
Nu, in 2025, ligt er ineens een radicale theorie op tafel. Vergeet wat u tot nu toe vanzelfsprekend vond: de grens tussen ruimte en tijd lijkt vager — én fascinerender — dan de stopwatch op uw fiets ooit liet vermoeden.
Waar zwaartekracht relativiteit ontmoet
De klassieke kwantumtheorie doet zwaartekracht af als detail, terwijl de relativiteitstheorie van Einstein juist stelt dat zwaartekracht het fundament is van alles — het toneel waarop het universum zijn show opvoert. De ‘gulden middenweg’ ligt in een poging deze twee te combineren, precies daar waar minuscule afstanden botsen op massa’s die letterlijk alles opslokken — denk aan het hart van een zwart gat of het prille eerste moment na de oerknal.
Een baanbrekend verslag in Advances of Physical Science geeft tijd drie onafhankelijke dimensies. Daarmee zet deze theorie ruimte op het tweede plan: niet als losstaande arena, maar als bijproduct van een ingewikkeld weefsel van tijd. Met andere woorden: “Deze drie tijdsdimensies vormen het doek waarop alles ontstaat — als basis voor de hele kosmos”, aldus Günter Kletečka, docent en onderzoeker aan de Universiteit van Alaska (Fairbanks). Klinkt abstract, toch?
Ruimte als mengsel — niet zoals we dachten
Wie op school leerde dat materie en energie simpelweg ‘gebeurtenissen’ zijn in de ruimte-tijd, moet daar nu opnieuw over nadenken. Volgens Kletečka zijn alle deeltjes — zelfs energie — het resultaat van subtiele, driedimensionale tijd-patronen. “Mijn onderzoek maakt van een interessant wiskundig idee een fysisch verifieerbare theorie, met verschillende manieren om het praktisch te testen”, schrijft hij.
Zou het kunnen dat alles wat we kennen, van bitterballen tot zwarte gaten, ontspruit uit de ritmes van tijd? De wetenschap schuift langzaam onze zekerheden opzij. Het klinkt vergezocht — tot de volgende slimme student aan de TU Eindhoven er een experiment voor bedenkt.
- Praktische tip: Volg updates via NWO-Natuurkunde of het NRC-weblog voor nieuws over Nederlandse experimenten.
- Wist u dit? Dit idee brengt natuurkunde opvallend dicht bij filosofische vragen over ‘zijn’. Geen wonder dat zelfs gevestigde namen als Robbert Dijkgraaf hier graag over napraten.
Dus ja, ruimte is in dit model eigenlijk geen toneel — maar eerder het resultaat van een ingewikkelde schilderachtige samenstelling van tijd. Best gewaagd. En wie weet: ooit kunnen we dit meten in een Amsterdams lab. Tot die tijd blijven we nieuwsgierig, ook als we per ongeluk weer een letter te veel typen.
