Het zee-ijs rond Antarctica is sinds 2015 onafgebroken aan het terugtrekken. Recente studies bevestigen: deze onverwachte ontwikkeling kan duiden op een nieuwe fase in het klimaatsysteem — eentje die door geen enkel model werd voorspeld.
Inhoudsopgave
Onderzoekers waarschuwen: nieuw feedbackmechanisme versnelt smelten van onderaf
Het stijgende zoutgehalte in het water rond Antarctica verrast veel experts. Volgens een onderzoek van National Academy of Sciences (jul. 2025), trekt het zee-ijs rondom het witte continent nu al een decennium onafgebroken terug. Belangrijk: dit lijkt geen tijdelijke uitschieter, maar de start van een compleet nieuwe fase met snellere afsmelt.
Uit metingen – zowel satelliet- als robothulp onder water – bleek dat zoutgehalte, temperatuur en oppervlakte van het zee-ijs de afgelopen 15 jaar significant zijn veranderd. Sinds 2015 is er een stuk zee-ijs verdwenen met de omvang van Groenland — herstel lijkt uit te blijven.
Wetenschapper Alessandro Silvano (Universiteit van Southampton) legt uit: “We verwachtten dat het smelten van ijs het zeewater juist zoeter zou maken. Maar het tegenovergestelde gebeurt — het oppervlak wordt zouter, en dat verandert compleet het spel.”
Van stabiele lagen naar verticale menging
Voor wie ooit op Texelse stranden stond — zuidelijke oceanen werken normaal met een soort ‘laagjescake’: koud, minder zout water bovenop warmer, zouter water. Die gelaagdheid (‘stratificatie’) voorkomt dat warmte van onderaf makkelijk opstijgt, wat nodig is om het zee-ijs te behouden.
wordt het bovenste laagje zouter, dan wordt het zwaarder. Dit leidt tot zinken: warm water van onder komt makkelijker naar boven — een proces dat wetenschappers verticale menging noemen.
Dat warme water smelt het zee-ijs vervolgens van onderaf, zelfs tijdens de Zuidelijke winter. Meer menging betekent meer warmte én zout aan het oppervlak, waarmee de vicieuze cirkel rond is.
- Meer zout boven → intensievere menging
- Meer warmte richting ijs → sneller smelten
- Minder ijs ↔ meer opname zonlicht
Een klein verschuivingetje — en de balans is zoek.
Het kantelpunt van 2015
Dit alles begon, opvallend genoeg, in 2015. Vanaf dat jaar kromp het oppervlakte zee-ijs rond Antarctica plots en drastisch, en het keerde niet terug. Sindsdien is elk jaar een deel ter grootte van heel Groenland verdwenen — een dip die geen ‘natuurlijk golfje’ meer genoemd kan worden.
Waarom vervoeren onderzoekers ijsboringen naar Antarctica?
“We staan mogelijk voor een systeemverandering,” waarschuwen experts. Tot recent dachten klimaatmodellen dat opwarming vooral leidt tot méér neerslag en smeltwater — dus juist minder zout in het oppervlaktewater. Maar nu stijgt het zoutgehalte, en daarmee verdwijnt het zee-ijs nog sneller.
Verandering die de hele planeet raakt
Het verliezen van zee-ijs op Antarctica raakt echt niet alleen de pinguïns of poolreizigers (al zijn die uiteraard ook zielig). Dat ijs werkt namelijk als reusachtige spiegel: het kaatst zonlicht terug de ruimte in. Minder ijs = donkerder water = méér warmte wordt geabsorbeerd — en de oceaan warmt nog sneller op.
En omdat het zuidelijke oceaanwater een sleutelrol speelt in het wereldwijde klimaatsysteem — denk aan de Noordzee, waar kleine schommelingen in stromingen flinke golfslag kunnen veroorzaken — voelen we de gevolgen tot op Scheveningen en verder.
Ook het ecosysteem staat onder druk: de lokale krill (een soort mini-garnaalgarnalen), basisvoedsel voor vissen, zeehonden, walvissen en uiteraard pinguïns, is afhankelijk van de algen onder het zee-ijs. Geen ijs betekent: minder krill, en daardoor verstoring hoog in de voedselketen.
Wat op Antarctica gebeurt, blijft niet op Antarctica
Veldwaarnemingen uit 2016, toen bij de Mod-hills een groot ijsvrij gebied verscheen (‘polynya’), gaven wetenschappers eindelijk de kans om met eigen ogen te meten hoe warmte van onderaf het ijs aantast. Zulke onverwachte openingen in het ijs—zeker in hartje winter—houden best veel mensen in Wageningen of bij het KNMI bezig.
De precieze oorzaak van het stijgende zoutgehalte is nog niet opgehelderd — er lijkt een mix van veranderende stromingen, windpatronen en ijspolitiek (pun intended) mee te spelen. Maar één ding is duidelijk: modellen hadden deze ontwikkeling nooit voorspeld.
Alessandro Silvano zegt het zo: “Het systeem van Antarctica ontwikkelt zich sneller dan gedacht. Tijd dus om onze modellen te updaten, met betere monitoring én voorbereiding op deze snelle veranderingen.”
