Context en Belangrijke Feiten
Op zondag gaan de Chilenen stemmen om deuitkomst te bepalen van een presidentsverkiezing die gekenmerkt wordt door sterke polarisatie. Twee kandidaten staan centraal: de ultrarechtse José Antonio Kast, die waarschijnlijk de tweede ronde zal winnen en naar La Moneda zal terugkeren, en de progressieve Jeannette Jara, die tijdens de eerste ronde werd gekozen met een verdeeld rechtstem. Kast wordt gezien als een volhardende voorstander van dictator Augusto Pinochet en heeft in het verleden campagne gevoerd voor het behoud van zijn regime tijdens het referendum van 1988.
Verkiezingsproces en Krachtenveld
De campagne voor Kast werd sterk gesteund door conservatieve kandidaten die niet doorstonden naar de tweede ronde, zoals libertariër Johannes Kaiser, traditioneel denker Evelyn Matthei, en antiforalisme Franco Parisi. Deze kandidaten behaalden gezamenlijk bijna zes miljoen stemmen van de ongeveer dertien miljoen kiezers, die vooral hun aandacht richtten op economie, veiligheid en immigratie. De steun voor Kast wordt onder andere bevestigd door de positieve reacties van regionale leiders zoals Ecuador’s Daniel Noboa, Argentinië’s Javier Milei en Paraguay’s Santiago Peña.
Polarisatie en Beleid
Formatie en Programma
Kast, 59 jaar oud, heeft zijn campagne vooral gericht op het aanpakken van de vermeende problemen rondom illegale immigratie, vooral uit Venezuela. Hij belooft massale deportaties, een politie die migranten vervolgt zoals in de Verenigde Staten, sluiting van grensovergangen en het weigeren van toegang tot basisvoorzieningen voor migranten. Daarnaast stelt hij de bouw voor van maximum beveiligde gevangenissen, vergelijkbaar met die van Nayib Bukele in El Salvador, en wil hij de aanwezigheid van politie en leger versterken in criminaliteit-rijke gebieden.
Zijn beloftes omvatten ook belastingverlagingen, bezuinigingen, en een terugkeer naar austeriteitsmaatregelen. Hij streeft naar een kostenbesparing van vijf miljard euro in het eerste jaar, hoewel het onzeker is hoe hij dit zonder afbreuk te doen aan fundamentele rechten zoals pensioenrechten, kan realiseren. Om de maatregelen door te voeren, moet hij samenwerken met gematigde congresleden die mogelijk de extremere route naar rechts kunnen remmen.
De Uitdaging voor de Linkse Tegenstanders
Jeannette Jara, 51 jaar oud en de eerste lid van de Communistische Partij die naar het presidentschap streeft, behaalde een kleine overwinning in de eerste ronde met 26 procent van de stemmen. Dit was lager dan de verwachte 38 procent, gebaseerd op haar campagnevoorstellen en het project om de grondwet te herzien. Vrij snel na haar overwinning overwoog ze ideeën die door haar rivalen waren geopperd, zoals de terugbetaling van de btw en bepaalde beleidsinitiatieven.
Hoewel haar leiderschap in haar korte termijn wordt gekenmerkt door beleidsmaatregelen zoals het verkorten van de werkweek, het verhogen van het minimumloon en pensiohervormingen, krijgt haar positie te maken met een breed afkeurend sentiment ten opzichte van de huidige regering. Ze pleit voor investeringen in veiligheid, grensbeveiliging, en programma’s voor integratie van buitenlanders. Daarnaast wil ze het minimuminkomen verhogen, de energietarieven aanpassen, wachttijden in de gezondheidszorg verminderen en jongeren ondersteunen bij de aankoop van hun eerste woning.
De Verhoogde Opkomst en Stemgedrag
De verkiezingen worden beïnvloed door de nieuwe verplichte kiezersregistratie, ingevoerd door het Congres in 2022. Voor die tijd stemden tussen de zeven en acht miljoen kiezers, maar dit aantal steeg tot meer dan dertien miljoen deelnemers. Tijdens de eerste ronde op 16 november waren zowel Jara als Kast goed voor de helft van de stemmen. Uitdagingen blijven bestaan voor de niet-gestraft aanwezige stemmers en de vijf miljoen Chilenen die onder dwang moesten stemmen onder de dreiging van boetes tot 100 euro.
Het profiel van deze nieuwe groep kiezers is nog onduidelijk, vooral omdat velen apathisch over politiek zijn. Zij neigen meer naar rechts, waarvan een deel mogelijk de 2,5 miljoen stemmen van de verrassende derde Franco Parisi omvat, die bijna 20 procent behaalde. Sinds de hervormingen in 2022 hebben vijf verkiezingen plaatsgevonden, waarbij ongeveer dertien miljoen Chilenen hun stem uitbrachten, uit een burgerbestand van 15,7 miljoen geregistreerden.
