De voorgestelde financieringsstrategie en de juridische basis
Op woensdag presenteerde de Europese Commissie een fundament voor het gebruik van de bevroren Russische staatsactiva binnen België als garantie voor een lening van 140 miljard euro aan Oekraïne. Deze aanpak, bedoeld om de financiering van Oekraïne te ondersteunen, wordt door de Belgische regering scherp bekritiseerd vanwege de juridische implicaties. Zij verwijt het plan “confiscatie” en waarschuwt dat het land daarmee mogelijk in een staat van financiële instabiliteit of zelfs faillissement kan worden gedreven.
Volgens commissaris Valdis Dombrovskis rijmt dit voorstel met internationaal recht, verhoogt het de druk op Rusland en zendt het een duidelijk signaal uit dat de agressie van Rusland niet onopgemerkt zal blijven. Tijdens een persconferentie in Brussel onderstreepte hij dat het plan de mogelijkheid biedt Oekraïne de middelen te verschaffen die nodig zijn voor zelfverdediging en versterkt de onderhandelingspositie.
Verschillende opties voor het inzetten van de activa
Europese leiders overwegen verschillende strategieën. Naast de voorgestelde methode van liquidering van de Russische activa, had de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Annalena Baerbock, recent nog gesuggereerd dat de activa gecombineerd konden worden met twee andere opties. Uiteindelijk koos men voor een aanpak waarbij de markt wordt betrokken om gezamenlijk schuld uit te geven, met als doel een Europees krediet van 90 miljard euro te financieren voor Oekraïne.
Ursula von der Leyen verduidelijkte dat het gebruik van de liquidering door een minderheidsstem in de Europese Raad kan worden geactiveerd, in tegenstelling tot de unanimiteit die vereist zou zijn bij de tweede optie, die uitgaat van overeenstemming van alle 27 lidstaten. Deze voorstellen worden tijdens de EU-top op 18 en 19 december besproken, waarin Brussel een duidelijke toezegging verwacht over de te volgen koers.
De positie van België en de juridische bezwaren
De Belgische regering uit stevige bezwaren tegen het plan. Premier Bart De Wever uitte vanaf het begin zijn afkeer van het idee om Russische activa te gebruiken, vooral omdat deze grotendeels worden bewaard bij Euroclear in België. Hij uitte groot vertrouwen in de juridische en financiële risico’s en uitte bovendien vrees voor Russische tegenmaatregelen.
Ministre Maxime Prévot noemde het plan op woensdag “onaanvaardbaar” en waarschuwde dat het plaatsen van een soort ‘zwaard van Damocles’ boven het hoofd van België kan leiden tot een economische ineenstorting. De Belgische overheid schat dat de financieringsbehoefte voor Oekraïne in de periode 2026-2027 op 135 miljard euro ligt, om de uitgaven voor administratie, veiligheid en defensie te dekken.
Risico’s en zorgen van de betrokken partijen
De Belgische instanties vrezen vooral dat juridische complicaties, financiële risico’s en Russische represailles het gebruik van de activa kunnen belemmeren of verstoren. Terwijl de Europese Commissie benadrukt dat de bescherming van lidstaten prioriteit heeft en dat de risico’s waar mogelijk worden beperkt, uiten Belgische leiders hun bedenkingen over de haalbaarheid en de gevolgen van de voorgestelde maatregel.
