Hoe komt het dat fossielen uit het dinotijdperk ineens opduiken tussen Romeins aardewerk aan de Atlantische kust van Marokko? Ook in 2025 geeft deze vraag nog steeds geen standaardantwoord — wie deze zomer de discussie onder archeologen volgt, merkt meteen dat het mysterie alleen maar groeit.
Vondst buiten tijd en plek
Voor wie wel eens in Essaouira (ook bekend als ‘de parel van de Atlantische kust’) op vakantie is geweest: het eilandje Mogador ligt vlak voor de oude haven. Geologen weten dat de zandduinen daar ‘pas’ een kleine 2 miljoen jaar oud zijn. Maar tijdens opgravingen uit 2009 werden in een laag met Romeins glas, metaal en aardewerk ineens fossielen ontdekt die ruim 130 miljoen jaar oud bleken. Dat is ouder dan de Sahara — en stiekem ouder dan de Atlantische Oceaan zelf.
Het gaat om brachiopoden: schelpdierachtige zeebewoners die al zwommen toen Afrika en Amerika nog één supercontinent vormden. En dit was niet de eerste gekke vondst: in de jaren 60 werden nog vier vergelijkbare fossielen ontdekt in een Romeinse amfora ter plaatse. De soort, Lamellaerhynchia rostriformis, hoort eigenlijk thuis in de vroege kalksteentijd — dus deze botten zijn minstens net zo oud als veel dinofossielen in het Teylers Museum.
Hoe zijn ze daar terechtgekomen?
De dichtstbijzijnde natuurlijke vindplaats ligt richting Agadir, zo’n 50 kilometer verderop. Het betreffende kalksteen is volgestouwd met oude zeeleven-fossielen, en mogelijks zijn het Nomadische veehouders geweest die de oversteek maakten. Natuurlijk is er geen rivier, geen wind en geen geologische oorzaak die de 130 miljoen jaar oude restanten in een Romeinse huisraadlaag op Mogador ‘kan toveren’. menselijk handelen — dat lijkt haast zeker.
Het bijzondere is dat er aan de fossielen zelf nauwelijks sporen van bewerking of slijtage zijn. Ze lijken doelbewust en heel intact verzameld. Waarom? Daarover tasten onderzoekers in het duister.
Ritueel, magisch, of gewoon uniek?
We weten uit vergelijkbare opgravingen dat oude culturen graag fossielen verzamelden. En zelfs in de prehistorie gingen mensen de bergen op voor bijzondere stenen of vreemde schelpen. Niet om hun soeppotten te vullen, maar vanwege spirituele, symbolische of beschermende kracht.
Zeker bij de Romeinen waren bijzondere stenen, fossielen en andere ‘natuurlijke curiositeiten’ populair als amulet of offergave. In oude teksten krijgen fossielen zelfs genezende krachten toebedeeld — en werden ze wel eens ingezet als geluksbrenger of zelfs afweer tegen ziekte en ongeluk. Het idee dat de Romeinse elite op Mogador deze zee-fossielen meebracht als talismannen of statussymbool, voelt daardoor heel logisch.
Je zou bijna zeggen: dit soort vondsten verbindt de Romeinse oudheid rechtstreeks met hedendaagse fascinaties voor het zeldzame en mysterieuze.
Handel of ruilmiddel?
Toch is er nóg een intrigerende invalshoek. In de Romeinse tijd stond Mogador bekend als voortreffelijke handelskolonie. De natuurlijke haven, beschermd door een lagune, maakte het eiland aantrekkelijk voor de Feniciërs, de Romeinen én nomaden uit het binnenland. Hier werd ook de beroemde purperen kleurstof gemaakt — dé modekleur voor senatoren en keizers. En waar bijzondere waar hand in hand gaat met macht, vind je vaak ook wonderlijke objecten.
Experts denken dat het goed kan dat de fossielen net als zout, vis, edelstenen of parfums werden geruild — bijvoorbeeld met nomadische bevolkingsgroepen uit de regio’s waar die kalksteen blootligt. ruil was in de Romeinse wereld geen uitzondering, zeker niet in Noord-Afrika. Fossielen werden mogelijk uitgewisseld tegen producten als vis, zandarak-hars of zelfs kleine luxe artikelen van Romeinse makelij.
Bovendien: wie lokaal vrienden heeft, weet dat Marokko al eeuwenlang bekend staat om zijn gevarieerde (en stiekem een beetje magische) marktwaar. Fossielen zouden simpelweg als interessante rariteit of eigentijds geschenk circuleren.
Een vondst die ons beeld van het verleden verandert
Het volledige onderzoek naar deze ontdekking — The Journal of Island and Coastal Archaeology — beslaat honderden pagina’s. Maar de hamvraag blijft: wat zegt deze vondst over hoe mensen in het verleden met hun omgeving én het onbekende omgingen?
Romeinen wisten natuurlijk niets van geologische tijdschalen, laat staan daadwerkelijk ‘de ouderdom van de aarde’. Toch geloofden ze in de symboliek en kracht van antieke objecten. En men verzamelde niet alleen mooie maar vooral mysterieuze dingen — als amulet, sierobject of zelfs medicijn.
Opvallend: de fossielen zijn niet gevonden in graven, tempels of schrijnen, maar simpelweg tussen aardewerk, keukengerei en dagelijkse spullen. Best kans dus dat ze niet enkel magisch waren, maar vooral een fraaie plaats kregen in huis of winkel. Of dat er achter deze fossielen een compleet vergeten traditie schuilgaat.
Wat in elk geval overeind blijft: deze vondsten tonen dat nieuwsgierigheid, verwondering én het besef van geschiedenis zo oud zijn als de mens zelf. Zelf kan ik niet wachten op het volgende stukje dat opduikt uit Marokkaanse bodem — hopelijk weer zo’n vondst die alles wat we dachten te weten, op zijn kop zet.
