De gerestaureerde vondst schittert nu in het museum. Een zeldzaam middeleeuws zwaard, daterend tussen 1050 en 1150, is recentelijk toegevoegd aan de collectie van een Nederlands museum. Het mes dook op in maart vorig jaar, toen bouwvakkers het tegenkwamen tijdens het uitdiepen van een rivier.
Inhoudsopgave
Middeleeuws zwaard ontdekt in een Nederlandse rivier
De vondst – inmiddels bekend als het zwaard van Linschoten – werd gedaan op 1 maart 2024, zo bevestigt regionale omroep RTV Utrecht. Medewerkers troffen onderaan de kleine Korte Linschoten een opvallend ‘lang stuk ijzer’ aan — pas bij nader onderzoek bleek het dus om een middeleeuws zwaard te gaan.
In mei van dit jaar schonken de gemeente Montfoort en landgoed Linschoten het zwaard aan het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden, waar het nu te bewonderen is. Tot augustus 2025 prijkt het in de tentoonstelling ‘Aanwinsten’, in de tempelzaal recht achter het Egyptisch tempelcomplex — goed te doen met de trein vanuit heel Nederland trouwens.
Voor het zover was, kreeg het zwaard bijna 3 maanden lang een professionele conserveringsbehandeling, inclusief zoutbaden tegen aantasting. “Het vakmanschap en de symboliek maken het niet alleen tot een historisch reliek, maar ook tot een kunstwerk uit de vroege middeleeuwen,” zo liet een woordvoerder van Montfoort optekenen in Archeonieuws. Best uniek — zoiets zie je zelden in onze contreien.
Hoe ziet het middeleeuwse zwaard eruit in het museum?
Het zwaard is ongeveer een meter lang en rijkelijk versierd met vergulde koperen inleg in de vorm van onder andere een kruis en een zogenoemde ‘eeuwige knoop’ — een spiritueel symbool. Museumexperts wijzen ook op de verlengde kraag en de nootvormige pommel, typisch voor zwaarden gesmeed van het hoogwaardige ijzer uit de Veluwe.
“Het zwaard is buitengewoon goed bewaard gebleven, zelfs na duizend jaar. Enkel de houten greep en lederen schede zijn bezweken aan de tand des tijds,” stelt het museum. funfact: zelfs sporen van de houten handgreep zijn nog zichtbaar — vrij zeldzaam bij dergelijke vondsten.
Het museum legt uit dat ijzer nauwelijks roest bij zuurstofarm, nat bodemmilieu, precies zoals langs de oevers van de Linschoten. Middeleeuwse zwaarden waren persoonlijke bezittingen: soms gingen ze mee het graf in, soms offerden eigenaren ze ritueel aan het water. In dat laatste geval blijven ze vaak verrassend gaaf.
Het zwaard is tot augustus 2025 onderdeel van de expositie ‘Aanwinsten’ in het RMO te Leiden.
Op het moment dat het zwaard werd gesmeed, stond de regio onder gezag van de Utrechtse bisschop. Maar de macht was allesbehalve stabiel — in het museum wordt uitgelegd hoe Hollandse en Vlaamse graven voortdurend om invloed streden.
Dankzij de uitzonderlijk goede staat van het zwaard en vergelijkbare vondsten krijgen we een beter beeld van de vaak roerige middeleeuwen in eigen land. Trouwens, wist u dat de vechtstijl in die tijd ook veranderde? Waar men eerst nog van bovenaf hakte, werd het later belangrijker trenchends te steken tussen de scharnieren van het harnas.
Volgens het RMO is het zwaard uit Linschoten een typisch ‘éénhander’: perfect om zowel slagen als stoten uit te delen — het resultaat van vernieuwende wapentechnieken uit die periode.
- Praktische tip: Wilt u het zwaard van dichtbij bekijken? Het is voorlopig te bewonderen in Leiden; online kunt u reserveren via rmo.nl.
- Leuke weetje: De laatste jaren doken langs Nederlandse rivieren vaker bijzondere vondsten op — van Romeinse amuletten tot zilverschatten uit de tijd van Floris V.
Misschien toch eens een wandeling langs de Oude Rijn plannen — je weet maar nooit of er nog iets verstopt ligt in onze bodem.
