Een grote studie toont de potentiële rol van de voedselsector in klimaatbeperking
Volgens experts van het Instituut voor Klimaatimpactonderzoek in Potsdam (PIK) in Duitsland, kan een uitgebreide analyse van modellen op grote schaal aantonen hoe het mondiale voedselvoorzieningssysteem kan bijdragen aan de bestrijding van klimaatverandering. De studie, gepubliceerd in ‘Nature Food’, identificeert 23 strategische routes, evalueert hun effectiviteit en concludeert dat een ingrijpende transformatie van deze sector op zichzelf mogelijk is om de stijging van de wereldtemperatuur tot 1,85°C boven het pre-industriële niveau te beperken tegen 2050. Daarnaast zou deze verandering leiden tot gezondere, betaalbare voedingsmiddelen en een landbouw die beter samenwerkt met het behoud van biodiversiteit.
Drie visies op de toekomst van het voedselsysteem
Het onderzoek baseert zich op drie mogelijke scenario’s. Het eerste is het gangbare ‘SSP2’-scenario, dat de voortzetting van bestaande trends veronderstelt. Het tweede schetst een toekomst waarin het voedselstelsel snel wordt getransformeerd. Het derde scenario breidt deze transities uit met meer duurzame ingrepen in andere economische sectoren.
Een analytisch raamwerk ontwikkeld door het PIK, dat gebaseerd is op het MAgPIE-model voor landbouw- en voedselsystemen, vormt de kern van de studie. Dit wordt versterkt door diverse modellen van andere instituten, waardoor niet alleen klimaataspecten, maar ook volksgezondheid, milieu, sociale rechtvaardigheid en economische productie worden meegenomen.
Het belang van een duurzame transformatie volgens onderzoekers
Benjamin Bodirsky, onderzoeker bij het PIK en hoofdauteur van de studie, benadrukt dat het voedselsysteem van groot belang is. De afschuwelijke gevolgen van een transitie naar duurzaamheid kunnen niet worden onderschat. Bodirsky stelt dat een dergelijke koersverandering niet alleen de opwarming van de aarde aanzienlijk kan vertragen, maar ook andere doelstellingen ondersteunt, zoals een hogere levensverwachting en minder milieubelasting door nitraatvervuiling. Daarnaast zou wereldwijde armoede lichte afname kunnen vertonen.
Concrete maatregelen en strategische routes
De studie modelleert de transformatie van het mondiale voedselsysteem met behulp van 23 specifieke maatregelen. Enkele daarvan sluiten aan bij de ‘Planetary Health Diet’ die door het PIK in 2019 werd ontwikkeld. Deze richt zich op het verbeteren van de volksgezondheid door minder suiker, vlees en zuivel, en meer plantaardige voedingsmiddelen zoals peulvruchten, groenten en volle granen.
Naarmate het onderzoek zich uitbreidt, worden ook de effecten onderzocht van het verminderen van honger, overvoeding en voedselverspilling op het globale productie- en milieusysteem. Andere routes richten zich op natuurbehoud, duurzame landbouw en het verminderen van barrières bij handel, het verbeteren van lonen voor boeren in lage-inkomenslanden en het verminderen van kapitaalintensieve productie in rijke landen.
Effecten van afzonderlijke en gecombineerde maatregelen
Volgens de studie helpen bepaalde maatregelen op zichzelf bij het behalen van meerdere doelen. Zo kunnen transities in voedselvoorziening direct bijdragen aan het verminderen van klimaatverandering, gezonder voedsel en betaalbare prijzen. Het combineren van verschillende maatregelen versterkt het positieve effect aanzienlijk.
Daartegenover staat dat de studie ook scenario’s beschrijft waarin transformaties worden geïntegreerd in bredere maatschappelijke veranderingen. Naast het aanpassingsproces binnen de voedselketen worden vijf extra doelen bekeken, zoals het beperken van bevolkingsgroei, duurzame economische ontwikkeling, snellere overgang op het gebruik van fossiele brandstoffen en een groter gebruik van hernieuwbare bouwmaterialen.
De impact van een uitgebreide duurzaamheidsstrategie
In een scenario van versterkte duurzaamheid, met dergelijke aanvullende maatregelen, wordt een 38% kans voorspeld dat de temperatuurstijging 1,5°C bereikt in 2050, en een 91% kans dat deze onder 2,0°C blijft. Gezondheidseffecten zoals diabetes en hart- en vaatziekten worden verminderd, terwijl de economische productie fors toeneemt vergeleken met het basiscenario. Het aantal extreme armoedegevallen vermindert niet alleen licht, maar met circa driekwart. Ook wordt de schade aan de biosfeer gestopt, wat cruciaal is voor natuurbehoud.
Het belang van biodiversiteit en natuurbehoud
Alexander Popp, directeur van het Landgebruiktransitie-Laboratorium van het PIK, benadrukt dat een transformatie van het voedselsysteem essentieel is voor het behoud van biodiversiteit. Door maatregelen te combineren, zoals bescherming van biodiversiteitsgebieden, plantaardige diëten, meer variatie in gewasrotaties en het structureren van landschappen, kan de druk op natuurlijke ecosystemen aanzienlijk worden verminderd.
Een positief toekomstbeeld door geïntegreerde strategieën
Volgens de auteurs schept de studie een positieve kijk op de toekomst. Ze brengen de onderlinge afhankelijkheden in kaart en voorzien in een kwantificering die beleidsmakers helpt om gemotiveerde keuzes te maken. De transitie van het voedselsysteem kan, in samenhang met bredere maatschappelijke initiatieven, bijdragen aan het beperken van klimaatverandering en het bevorderen van duurzame ontwikkeling.
