Hudsonbaai biedt een onverwachte blik in het prehistorische verleden van onze planeet. Wat onderzoekers daar vonden, is ouder dan elk ander gesteente ooit ontdekt – en kan de manier waarop wij naar de oorsprong van de aarde kijken compleet veranderen.
Ongekend oud – en direct onder onze voeten
Daar ligt het dan, verstopt in de oostelijke uithoek van Canada: een strook gesteente die stilletjes een record breekt. Volgens het nieuwste onderzoek, gepubliceerd in het vooraanstaande tijdschrift Science, zijn sommige fragmenten van de Nuuvvuagittuq-gordel aan de Hudsonbaai maar liefst 4,16 miljard jaar oud. Daarmee overtreffen ze zelfs de befaamde zirkonen uit Australië.
minder dan tien jaar terug had niemand verwacht dat zoiets kon bestaan — zulke oude stukken aardkorst horen allang te zijn ‘herkauwd’ door de aardmantel. Maar deze rotsen boden weerstand. En wat ze vertellen, is onmiskenbaar waardevol.
Wat maakt deze ontdekking zo bijzonder?
- Extreem hoge ouderdom: Deze stenen stammen uit een periode (de Hadeïsche tijd) waarin de aarde zelf nog in wording was en het oppervlak een ware hel was van vulkanen en inslagen.
- Primaire structuur volledig bewaard: Waar zirkonen vaak los teruggevonden worden, zien we hier complete en weinig verstoorde pakketten gesteente – uniek in de wereldgeologie.
- Zeldzame chemische sporen: Door analyse van neodymium-isotopen kon de ouderdom zo precies worden vastgesteld.
Hoe weten we dat het echt zo oud is?
De onderzoekers — onder wie geologen uit Ottawa, Carleton en het Franse CNRS — onderzochten minuscule sporen van neodymium-142. Deze verschillen ontstaan enkel als gevolg van het verval van samarium-146. En dat element? Dat komt alleen voor in gesteente dat ouder is dan 4 miljard jaar – het is inmiddels compleet verdwenen uit jonge aardlagen.
De kans dat deze rotsen door miljarden jaren oude aardkorst beïnvloed zijn en niet zo oud zijn als ze lijken, achten wetenschappers zeer klein. Er zouden dan haast onmogelijke omstandigheden nodig zijn – én daar zijn geen aanwijzingen voor gevonden.
Waarom is dit belangrijk voor ons beeld van de aarde?
Wie in Rotterdam over het Stationsplein loopt of een weekend plant in de duinen bij Scheveningen, loopt over een planeet die constant verandert. Toch waren deze vroege Hadeïsche korsten het allereerste ‘fundament’ waardoor later oceanen, continenten en uiteindelijk leven konden ontstaan.
- Deze vondst kan ons helpen te begrijpen: Hoe zag de aarde eruit voordat er oceanen waren?
- Welke processen maakten het oppervlak bewoonbaar?
- En: Hoe kon het dat juist in Noord-Canada zulke oeroude stukken bewaard bleven, terwijl elders lang alles wegsmolt?
het zijn vragen waar zelfs ervaren geologen in Amsterdam hun hoofd over breken — en waar deze vondst zeker nieuwe inzichten in biedt.
Wetenschap met impact: wat kunnen we verwachten?
Nu deze vondst vaststaat, zal onderzoek in de Hudsonbaai voortgaan. Omdat de volledige geologische context is behouden, kunnen onderzoekers goed in kaart brengen hoe onze planeet zich vanaf haar vroegste begin heeft ontwikkeld.
Voor wie dit als ‘ver van mijn bed’ ziet: bedenk dat dankzij zulke ontdekkingen onze kennis van klimaat, geologie en de stabiliteit van ons landschap groeit. Volgende keer dat u stilstaat bij een oude straatsteen in Utrecht — realiseer dat er onder het aardoppervlak verhalen schuilen die ouder zijn dan Nederland zelf. Fascinerend, toch?
Ter afsluiting: Het oudste gesteente ligt niet aan het eind van de wereld, maar gewoon in de Hudsonbaai. Misschien een idee om een keer zelf te gaan kijken? Trek een warme jas aan — het blijft daar ‘s winters verraderlijk koud.
