Schattingen en nieuwe gegevens over de populatie
De Internationale Unie voor Natuurbehoud (UICN) heeft het aantal bestaande Afrikaanse bosolifanten geschat op ongeveer 135.690 dieren. Daarbij komen nog constant schattingen tussen de 7.728 en 10.990 extra olifanten, gebaseerd op voorlopige gegevens. In vergelijking met 2016 betekent dit een stijging van ongeveer 16 procent. Daarnaast is vastgesteld dat nu 94 procent van alle getelde Afrikaanse bosolifanten voortkomt uit wetenschappelijk onderbouwde schattingen. Vier jaar eerder lag dat percentage nog maar op 53 procent.
De voortdurende bedreigingen en natuurbehoudsinitiatieven
Ondanks deze verbeteringen blijven de bosolifanten van Afrika in de rode lijst van bedreigde soorten van de UICN als kritiek bedreigd staan. Ze worden nog altijd geconfronteerd met jacht en habitatverlies. Deze conclusies voortvloeien uit de vooruitgang in technieken zoals DNA-onderzoek en een uitgebreidere monitoring binnen het verspreidingsgebied van de soort. Deze bevindingen zijn vastgelegd in het rapport over de toestand van de Afrikaanse bosolifant 2024, gepresenteerd door de African Elephant Specialist Group (AfESG) van de Commissie voor Het Overleven van Soorten (CSE) van de UICN. Het rapport werd tijdens de 20e Conferentie van de Partijen (CITES Cop20) in Samarkand, Uziëbekistan, gepresenteerd.
Verbeteringen in onderzoeksmethoden
Volgens de UICN heeft het onderzoek gebruik gemaakt van de zogeheten ‘capture-recapture’ DNA-techniek. Daarbij worden unieke genetische vingerafdrukken van individuele olifanten vastgesteld via monsters van uitwerpselen. Door initiële en latere herhaaldingen te vergelijken, konden onderzoekers de populatiegrootte veel nauwkeuriger bepalen. Hieruit is gebleken dat bijna 95 procent van de wereldwijde bosolifantenpopulatie in Centraal-Afrika leeft. Vooral Gabon vertegenwoordigt een derde van deze populatie (66%), gevolgd door de Republiek Congo (19%). De rest van de regio herbergt de overige dieren, verspreid over vier andere landen. In de resterende drie regio’s (West-, Oost- en Zuid-Afrika) bedraagt de populatie minder dan 5 procent.
Verlies en fragmentatie van habitats
Ondanks de betere data blijkt dat de populatie in sommige gebieden nog altijd afneemt. Belangrijke gebieden zoals het Okapi-wildreservaat in de RDC en het W-Arly-Pendjari-complex in Burkina Faso verzwakten gezamenlijk met ongeveer 7.000 dieren. De UICN heeft verklaard dat illegale jacht voor ivoor nog steeds een grote bedreiging vormt, vooral in Centraal- en West-Afrika, ondanks de afname van stroopjacht sinds 2018-2019. De verdere uitbreiding van mijnbouwactiviteiten, de aanleg van wegen en spoorlijnen en grootschalige landbouwprojecten, waaronder palmolieplantages, zorgen voor habitatfragmentatie en dwingen olifanten in steeds kleinere bosgebieden.
Langzame reproductie en historische trends
Volgens de meest recente beoordeling van de UICN’s Rode Lijst is de omvang van de Afrikaanse bosolifantenpopulatie sinds 1984 met meer dan 86 procent verminderd. Deze afname wordt vooral toegeschreven aan stroopjacht en habitatverlies. Bovendien wijst onderzoek uit dat de langzame voortplantingssnelheid van de soort de repopulatie bemoeilijkt. Voor het eerst sinds het in 2021 erkend werd dat de bosolifanten (Loxodonta cyclotis) en de bosolifanten van de savanne (Loxodonta africana) als aparte soorten beschouwd worden, zijn de schattingen voor de populaties nu gescheiden. Het rapport werd hoofdzakelijk gefinancierd door de Allen Family Philanthropies, en kreeg aanvullende steun van de Europese Unie via het MIKE-programma van CITES, dat illegale stroopjacht monitort. Verder ontvingen de onderzoekers financiering van organisaties als Save the Elephants, Wyss Academy for Nature, WWF en het Amerikaanse Fish and Wildlife Service.
