Uit recent onderzoek, gepubliceerd in PLOS ONE, blijkt dat nieuwe methoden voor radiokoolstofdatering verrassende resultaten opleveren voor het beroemde Kyrenia-wrak. Dit schip, gebouwd rond de 4de eeuw v.Chr., blijkt niet alleen uitzonderlijk goed bewaard – het verandert ook hoe we kijken naar de Griekse scheepvaart.
Een antiek vrachtschip, ongekend goed geconserveerd: hoe is dit mogelijk?
Stelt u zich een zonnige dag voor nabij de kust van Cyprus. Precies daar, in 1965, vond duiker Andreas Karagkoulis bij toeval een wrak terwijl hij simpelweg op zoek was naar zee-sponzen — maar zo gaat dat soms, toch? Dit schip uit de Griekse oudheid groeide uit tot één van de meest informatieve archeologische vondsten als het gaat om oude Mediterrane handel.
Het ruim 14 meter lange schip, met een opvallende vierkante mast, werd destijds door een bemanning van vier bestuurd — althans, volgens de onderzoekers. Op de zeebodem troffen ze meer dan honderd amforen, nét naast het wrak. Dat was echt even een wow-moment voor de expeditie.
Verrassende ontdekkingen: wat onderzoekers schokte aan het Griekse wrak
Tijdens opgravingen in 1968–1969 vonden archeologen niet minder dan 391 amforen aan boord, gevuld met onder meer wijn, olijfolie en amandelen. Op basis van deze vondsten werd aangenomen dat het schip rond 300 v.Chr. is gezonken. Toch strookten deze dateringen niet met radiokoolstofanalyses van het hout en andere materialen uit het wrak.
Jaren later heroverwoog een team van Cornell University deze datering. Hun conclusie? Het schip was waarschijnlijk een paar jaar later dan destijds werd gedacht naar de bodem van de zee verdwenen – typisch, want zo’n aanpassing lijkt klein, maar zet onze geschiedschrijving plots in een ander daglicht.
Eerdere datering baseerden onderzoekers nog vooral op keramiek en muntvondsten. Maar dankzij nieuwe technieken zoals radiokoolstofdatering en dendrochronologie (het tellen van jaarringen in hout) werd het tijdsbeeld naar voren gehaald. De betrokken onderzoekers schreven zelfs dat hun aanpak nú al gebruikt wordt om de ouderdom van andere antieke scheepswrakken beter te bepalen – daar profiteren onder meer het Allard Pierson Museum in Amsterdam en lokale maritieme instituten van.
Wanneer zonk het schip van Kyrenia volgens de nieuwste inzichten?
Na grondige analyse concludeerden wetenschappers dat het wrak van Kyrenia tussen 286 en 272 v.Chr. op de zeebodem terechtkwam. Hierbij stuitten ze onverwacht op een praktisch probleem: omdat het wrakhout geconserveerd was met polyethyleenglycol (PEG) — een bekend conserveermiddel in musea van bijvoorbeeld Leiden tot Rotterdam — was radiokoolstofdatering extreem lastig. Pas nadat PEG uit de monsters werd gehaald, kwam de ware ouderdom naar boven.
De internationale kalibratiecurven die radiokoolstofanalyses mogelijk maken, bleken bovendien verouderd voor deze periode (ca. 400–250 v.Chr.). Daarom herkalibreerden onderzoekers hun resultaten op basis van lokaal gevonden houtsoorten – een gamechanger voor archeologisch onderzoek, maar ook voor ons begrip van de geschiedenis van de Griekse scheepvaart en handel in de Middellandse Zee.
Wat betekent deze vondst voor ons beeld van de oudheid?
- Nieuwe dateringstechnieken – schenken accuratere kennis over antieke wrakken, en stimuleren musea in Nederland hun collecties te herzien
- Het Kyrenia-schip als vergelijking – het is nu wereldwijd een standaardreferentie voor maritiem archeologisch onderzoek
- Een levendig beeld – van de Mediterrane handel en lokale economie uit de 4de–3de eeuw v.Chr., tot nu toe vaak onderschat
Kortom: letterlijk tot op de zeebodem zijn er nog geheimen die onze kijk op de oudheid aanscherpen. En zeg nu zelf — ís het niet fascinerend dat technologie in 2025 een schip uit de 4de eeuw v.Chr. weer ‘aan het praten’ krijgt?
Handige tip: Mocht u ooit het originele wrak of replica willen zien, plan dan een reisje naar het Kyrenia Ship Museum op Cyprus. Voor een digitale tour zijn er trouwens ook uitstekende online exposities beschikbaar via het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden — makkelijk voor ‘n regenachtige zaterdag.
