Stelt u zich eens voor: een afgelegen rotsheuvel in het hart van de droge caatinga van Paraíba, Noordoost-Brazilië — de zon brandt, de lucht trilt van de hitte, cactussen en droge struiken zover het oog reikt. Hier, op een plek waar slechts een handvol lokale bewoners weleens wandelt, is iets gevonden wat de kijk op Zuid-Amerikaanse cultuurgeschiedenis compleet zou kunnen veranderen.
Op de “Serrote do Letreiro”, Portugees voor “heuvel van tekens”, vonden archeologen en paleontologen onlangs iets wat je gerust spectaculair mag noemen: rotstekeningen van mogelijk 9000 jaar oud, op amper een paar centimeters van sporen die zijn achtergelaten door dinosaurussen uit het Krijt. Nee, dit is geen grap. Soms denk je, wat zijn de kansen?
Het bijzondere is niet alleen dat je hier sporen vindt van wezens die 66 miljoen jaar geleden uitstierven — en daarnaast aanwijzingen van mensen die zich hier duizenden jaren geleden vestigden. Het onderzoek, gepubliceerd door een Braziliaans interdisciplinair team in Scientific Reports, laat zelfs denken dat die eerste bewoners heel bewust deze plekken opzochten om hun eigen tekens vast te leggen, pal naast fossiele dierensporen uit een ver verleden.
Een podium waar tijdperken samenkomen
Laat u meenemen naar een plek zo’n 11 kilometer buiten het stadje Sousa, vlakbij de beroemde “Vale dos Dinossauros” — een soort ‘Jurassic Park’ avant la lettre, dat al decennia wereldwijd wetenschappers trekt dankzij de honderden spectaculaire dinosaurussporen. Tot dit jaar was eigenlijk nooit goed in kaart gebracht hoe dicht deze oeroude voetafdrukken en prehistorische rotstekeningen bij elkaar liggen. Sommige gravures bevinden zich op slechts 5–10 centimeter afstand van de pootafdrukken van theropoden en sauropoden — alsof iemand doelbewust contact wilde maken met het verleden.
Onderzoeksteamleider Leonardo Troyano, samen met paleontologen Alin Marcelle Gilardi en Tito Aureliano (vooral bekend uit de serie Dino’s van Zuid-Amerika op de Braziliaanse tv!), onderzocht drie rotspartijen in detail. Ze troffen tientallen petroglyfen aan, gemaakt door kerven en tikken met stenen gereedschap. De vormen? Meestal ronde patronen en geometrische symbolen — precies het soort motieven dat je in de hele regio tegenkomt. Zuid-Nederlandse archeologen gebruiken soms het woord “een culturele estafette”, omdat zo’n stijl generaties lang wordt doorgegeven bij rondtrekkende jagers-verzamelaars.
Het unieke is dat de rotstekeningen daadwerkelijk samen in één archeologische setting met de dinosaurussporen voorkomen — nergens in Zuid-Amerika is zoiets ooit eerder gevonden.
Kenden oude mensen de sporen van dinosauriërs?
Eerlijk: het meest verrassend is het niet alleen wát er staat, maar in welke context. Op één plek kwamen onderzoekers menselijke symbolen tegen, letterlijk arrayed rondom driedelige pootafdrukken van carnivoren. En in een tweede gebied, waar vooral lange sauropode-sporen zijn, leken mensen minder, maar wel bewuster sporen te hebben achtergelaten. Belangrijk detail: geen enkel fossiel werd beschadigd door de rotstekeningen — alsof men diep respect had voor die sporen uit een andere tijd.
Een hypothese van het team luidt dat die vroege bewoners de sporen herkenden als bijzonder, ook al hadden ze geen idee van dino’s zoals wij dat nu hebben. Sommige voetafdrukken lijken sterk op die van de huidige nandoe (Rhea americana), een grote loopvogel die nog steeds door de regio Paraíba scharrelt. Misschien was het die gelijkenis die ze triggerde om hun symbolen erbij te plaatsen. en in verschillende petroglyfen duikt verrassend vaak een motief op dat lijkt op drie tenen — niet geheel toevallig als je het mij vraagt.
Een bedreigd erfgoed: waarom Serrote do Letreiro beschermd moet worden
Het exacte ontstaan is lastig te dateren — er zijn simpelweg geen organische resten die je kunt meten met C14-technieken. Vergelijkingen met andere plekken, zoals Pedra do Alessandria (meer richting Rio Grande do Norte, voor wie die streek kent), laten zien dat dit soort begraafplaatsen en symboliek hier tussen 9400–2600 v.Chr. ontstond. We mogen dus zeker zijn dat deze vindplaats tot een netwerk van prehistorische monumenten behoort, met eigen tradities die het moderne wetenschapsbeeld keer op keer opschudden.
Toch is er een keerzijde: het erfgoed is kwetsbaar. Door erosie, loslopende koeien en vandalisme door mensen zijn er al heel wat stukken rots verdwenen. Bovenste lagen zijn soms letterlijk van de wand afgebladderd — onderzoekers noemen dat “uienschil-fenomeen”. Wat weg is, komt niet meer terug. Vandaar de dringende oproep: bescherm wat er nog over is.
De vindplaats in Serrote do Letreiro laat zien dat oude culturen uit Noordoost-Brazilië bewust plekken kozen die getekend waren door dinosaurussen om hun symbolen achter te laten. Die crossover, waarvan de betekenis uiteindelijk voor altijd een mysterie blijft, zegt net zoveel over hun relatie tot de natuur als het over hun kunstzinnigheid vertelt.
Voor liefhebbers van symboliek brengt de ontdekking één “wauw-feit”: de eerste interpreten van het verleden waren geen professoren in Leiden of Utrecht, maar lokale mensen, duizenden jaren geleden, met een scherp oog voor sporen en veel nieuwsgierigheid naar hun omgeving.
Vandaag is Brazilië (opnieuw!) wereldnieuws dankzij haar rijke fossiele erfgoed. Dit soort plekken bewijst niet alleen hoe uniek en gelaagd mensen, dieren en hun landschap samenleven — maar ook hoe belangrijk het is om zuinig te zijn op wat we nog hebben. Letterlijk ieder teken kan een sleutel zijn tot een wereld die voorgoed verdwenen is. Daar krijg je toch kippenvel van, of niet soms?
